واکنش گیاه ذرت (Zea mays L.) نسبت به مقادیر مختلف فسفر و مواد تلقیح در طول فصل رشد و در دو سال 1376 و 1377 متوالی مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق به صورت آزمایشات فاکتوریل و براساس طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای فسفر شامل چهار سطح =P1 صفر کیلوگرم P2O5 در هکتار، 50=P2 کیلوگرم P2O5 در هکتار، 100=P3 کیلوگرم P2O5 در هکتار و 150=P4 کیلوگرم P2O5 در هکتار و تیمارهای ماده تلقیح شامل چهار سطح: Glomus mosseae=I1،G. caledonium=I2  ،G. intraradices=I3و =I4 کرت استریل (شاهد) بود. نتایج این بررسی نشان داد که تیمارهای فسفر در سال 1376 فقط بر مقدار وزن خشک بوته در برداشت هفتم تاثیر معنی دار داشته ولی در سال 1377 کاربرد مقادیر مختلف فسفر، بر وزن خشک بوته در برداشت های دوم، سوم و چهارم تاثیر معنی دار داشت. نتایج حاصل از تجزیه مرکب دو سال آزمایش نیز مشخص ساخت که اثر تیمارهای فسفر از نظر آماری بر وزن خشک بوته در برداشت های دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم معنی دار بود. در سال 1376، استفاده از تیمارهای مختلف ماده تلقیح، در برداشت های اول، ششم و هفتم و در سال 1377 در برداشت های دوم، سوم، چهارم، پنجم، ششم و هفتم تاثیر معنی داری بر وزن خشک بوته ذرت داشت. همچنین نتایج حاصل از تجزیه مرکب دو سال آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای مختلف ماده تلقیح در برداشت های اول، سوم، چهارم، پنجم، ششم و هفتم بر وزن خشک بوته از نظر آماری معنی دار بود. در این بررسی سطوح مختلف فسفر تاثیر معنی داری بر درصد کلونیزاسیون ریشه ذرت نداشتند ولی تاثیر مواد مختلف تلقیح بر درصد کلونیزاسیون ریشه ذرت از نظر آماری معنی دار بود.

حضور فلزهای سنگین باعث کاهش رشد گیاهان و نقص عمل کرد آنها می شود. فلزهای سنگین همچنین، موجب القای تشکیل انواع فعال اکسیژن می شوند و ازاین راه به سلول های گیاهی آسیب می رساند. یکی از راهکارهای اساسی گیاه برای مقابله با آسیب های ناشی از فلزهای سنگین، راه اندازی سیستم پاداکساینده است که خود شامل آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیرآنزیمی است. از مهم ترین این نوع آنزیم ها، سوپراکسید دیسموتاز است که با تبدیل آنیون سوپراکسید به پراکسید هیدروژن به بقای گیاه کمک می کند. در ادامه، آنزیم های پراکسیداز و کاتالاز با تبدیل پراکسید هیدروژن به آب آن را خنثی می کند. راهکار دیگر گیاه برای مقابله با فلزهای سنگین، هم زیستی با قارچ میکوریزی وزیکولار آرباسکولار است. در پژوهش حاضر، بذرهای جو رقم ریحان در دو دسته میکوریزی و غیرمیکوریزی در چهار غلظت صفر، 100، 200، 300 و 400 میکروگرم گرم سولفات نیکل آب دار بر گرم خاک در گلخانه کاشته شدند. پس از نمونه برداری از بخش های هوایی گیاهان مشخص شد در تیمارهای میکوریزی فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در مقایسه با گیاهان غیرمیکوریزی بیشتر است. همچنین مشخص شد در ریشه گیاهان میکوریزی تجمع فلز نیکل در مقایسه با ریشه گیاهان غیرمیکوریزی بیشتر است که این خود نشان دهنده نقش قارچ میکوریز وزیکولار آرباسکولار در ممانعت از انتقال فلزهای سنگین و جلوگیری از آسیب به بخش های هوایی گیاه است.

این تحقیق به منظور بررسی و شناسایی گونه های فندومیکوریز (VAM) برخی گیاهان زراعی (گندم، یونجه، جو، پیاز، لوبیا، گوجه فرنگی، توت فرنگی نمونه گلخانه ای) اطراف شهر مشهد واقع در شمال شرقی ایران در طی یک سال انجام گرفت. گونه های اندومیکوریزی موجود در ریزوسفر این گیاهان با استفاده از روش غربال تر جداسازی شد. در این بررسی 13 گونه قارچ متعلق به 6 جنس قارچ میکوریز آرباسکولی شناسایی شد.(قارچهای علامت گذاری شده برای اولین بار از خراسان گزارش می شود.) این گونه ها عبارتند از:Gloms constrictum، G.etunicatum ، G. fasciculatum،G.geosporum ، G.macrocarpum، G.mosseae، G.tortuosum، G.cf.albidum، Sclerocystis sinuosa، Acaulospora gerdemannii، Entrophospora infrequens، Gigaspora، Scutellispora calospora.

همزیستی با قارچ های میکوریزی آرباسکولار وزیکولار باعث بهبود رشد و نمو در گیاهان به وسیله افزایش جذب عناصر، بهبود بخشیدن رابطه آبی گیاهان و حفاظت از گیاهان در مقابل بیماری ها می شود. در این مطالعه هشت ایستگاه بر اساس تنوع گونه های گیاهی و ارتفاع در بخش غربی منطقه حفاظت شده خارتوران بین نقاط جغرافیایی 35o 57oN تا 35o53' و 55o 59oE تا 55o 58′ انتخاب گردید. در هر ایستگاه درجه اهمیت گونه های گیاهی غالب و درصد همزیستی با میکوریز محاسبه گردید. همچنین با جداسازی اسپورهای قارچ های میکوریزی در ریزوسفر این هشت ایستگاه 12 گونه قارچ آربوسکولار- وزیکولار شناسایی گردید که به غیر از یک گونه بقیه متعلق به جنس Glomus هستند.

میکوریزا از همزیستی بین ریشه گیاه و ریشه قارچ بوجود می آید. همزیستی میکوریزا تحمل گیاه را در برابر عوامل آسیب رسان به گیاه، مانند تنش خشکی و شوری افزایش می دهد، افزایش زیتوده را باعث می شود و در نتیجه در توسعه گیاهان در بیشتر اکوسیستم ها موثر می باشد. پارک ملی تندوره با مساحت 73435 هکتار در ناحیه خشک شمال خراسان واقع شده است. خصوصیات طبیعی و تفاوتهای اقلیمی بین نقاط پست و مرتفع این پارک باعث تنوع در پراکش گیاهان آن شده است. از آنجا که حدود 30 درصد گیاهان این پاک دارویی هستند، بررسی پراکنش میکوریزایی گیاهان با هدف توسعه پایدار ضروری می باشد. در این تحقیق، نمونه های خاک و گیاه کامل در هفت ایستگاه در فصول بهار و پاییز و از 32 پلات (10×10 m) جمع آوری شد. نمونه های خاک و گیاه کامل از محدوده سایه انداز هر گیاه و تا عمق 30 سانتیمتری برداشته شد. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه ریشه های نازک گیاهان جداسازی و کدگذاری گردید. مقاطع طولی ریشه گیاهان تهیه و پس از مراحل رنگبری - رنگ آمیزی با لاکتوفنول کاتن بلوو تهیه لام مورد بررسی میکروسکوپی قرار گرفت. اسپورهای قارچ های میکوریزایی با استفاده از سانتریفوژ ساکاروزی 60 درصد در دور 900 به مدت 2 دقیقه و صافی کردن بر روی کاغذ میلی پور مدرج از ده گرم خاک جداسازی شده و تعداد اسپورهای هر گرم خاک برای هر ایستگاه محاسبه شد. تعداد 53 گونه گیاهی که 28 گونه آن دارویی بودند شناسایی شد. 50 گونه از 53 گونه گیاهی و 26 گونه از 28 گونه گیاه دارویی میکوریزایی بودند. میکوریزای وزیکولار آربوسکولار رایج ترین نوع میکوریزا بود. هفت گونه از جنس Glomus در ریزوسفر گیاهان دارویی شناسایی شدند که عبارتند از: G. constrictum, G. clarum, G. caledonium ،G. macrocarpum, G. geosporum, G. deserticola, G. etunicatum  بالاترین ضریب اهمیت و شاخص چیرگی در گونه Juniperus excelsa و کمترین آن در گونه Verbascum orientale محاسبه شد. فراوانی اسپورهای میکوریزایی با بافت خاک لومی همبستگی مثبت و با مقدار فسفر، کلسیم و منیزیم همبستگی منفی دارد. غلظت های میانی پتاسیم و کم کلسیم تشکیل میکوریزا را تسریع می کند. نظر به اهمیت رخداد میکوریزای وزیکولار آربوسکولار در بیش از 90 درصد گیاهان دارویی اهمیت آن در اکوسیستم های نیمه بیابانی و کوهستانی کاملا مشخص است. بنابراین، در برنامه های توسعه زراعی گیاهان دارویی توجه به پدیده همزیستس میکوریزا ضروری است.

در آزمایش گلخانه ای گیاه گوجه فرنگی، رقم کورا در دو نوع خاک سترون و غیر سترون و در سه سطح 0 ، 20 و 40 میلی گرم در فسفر کیلوگرم خاک (به ترتیب فسفر 1، فسفر 2، فسفر 3) با دو گونه از قارچ های قارچ ریشه ای وزیکولار آربوسکولار شاملGlomus mosseae  (قارچ 1) و Glomus intraradices (قارچ2) تلقیح شدند و (قارچ صفر) به عنوان شاهد  بدون قارچ در نظر گرفته شد. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل با سه عامل قارچ، خاک و فسفر در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. نتایج نجزیه آماری نشان داد که اثر اصلی سطوح فسفر  بر وزن خشک بخش هوایی در سطح احتمال پنج درصد و بر غلظت ویتامین ث میوه و درصد آلودگی ریشه در سطح احتمال یک درصد معنی دار شده است. اثر اصلی قارچ نیز بر روی غلظت ویتامین ث میوه و درصد آلودگی ریشه معنی دار شد (P<0.01). اثر متقابل سطوح فسفر با قارچ بر روی درصد آلودگی ریشه معنی دار شد و آن را افزایش داد ولی اختلاف معنی داری بین سطوح فسفر 2 و فسفر 3 مشاهده نشد. همچنین اثر متقابل خاک و قارچ بر روی درصد آلودگی ریشه و غلظت ویتامین ث میوه معنی دار شد و هر دو را افزایش داد (P<0.01). در شرایط این آزمایش، با تلقیح قارچ های قارچ ریشه به گیاه گوجه فرنگی می توان مصرف کود فسفر را تا 20 کیلوگرم در هکتار بدون اختلال در کیفیت میوه کاهش داد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پسته از مهمترین محصولات صادراتی کشور است و نماتد ریشه گرهی از عوامل خسارت زا در تولید این محصول است. در این پژوهش اثرات مهار زیستی قارچ های میکوریز وزیکولار-آرباسکولار (Funneliformis mosseae, Rhizophagus intraradices, Funneliformis caledonius)، Tricoderma, Tricoderma aureoviride) (Tricoderma harzianumو مخلوط دو قارچ علیه M. javanicaتحت شرایط گلخانه ای بررسی شد. به منظور بررسی تاثیر قارچ های آنتاگونیست بر القاء آنزیم های دفاعی در نهال های پسته رقم بادامی ریز زرند پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دوازده تیمار در سه تکرار در گلخانه انجام شد. مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن اجرا گردید. سطح آنزیم های دفاعی فنیل آلانیل آمونیالیاز (PAL)، پراکسیداز (POX) و پلی فنل اکسیداز (PPO)، در چهار زمان یک و نیم، سه، پنج و نیم و دوازده روز بعد از مایه زنی نماتد اندازه گیری شدند. آزمایش دیگری به منظور ارزیابی پتانسیل قارچ های آنتاگونیست بر کنترل نماتد ریشه گرهی در نهال های پسته اعمال گردید. آزمایش دوم در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تیمار و سه تکرار انجام شد. شاخص های بیماریزایی در تیمارهای قارچی کاهش معنی داری را در مقایسه با شاهد نماتدی نشان دادند. تیمار Tricoderma در تمامی شاخص های مورد بررسی تسبت به دیگر تیمارها تفاوت معنی داری نشان داد. شاخص تولید مثل در تیمار Trichoderma و تلفیق آن با میکوریز 72 و 3/33 درصد و جمعیت نماتدی برابر با 4/73 و 2/36 درصد در مقایسه با شاهد کاهش نشان داد. حداکثر میزان فعالیت آنزیمی برای POX، PPO در تیمارهای مختلف در روز دوازدهم به دست آمد. حداکثر مقدار برای فعالیت PAL در نهال های تیمار شده با قارچ های میکوریز و Tricoderma پس از پنج و نیم روز ملاحظه شد.

به منظور بررسی تغییرات جمعیت، تعیین درصد کلونیزاسیون ریشه و شناسایی نوع هم زیستی میکوریزی همراه ریشه و ریزوسفر درختان پسته جنگلی Pistacia vera، دو ایستگاه در جنگل های طبیعی پسته مناطق کلات (چهچهه) و سرخس (شورلق) انتخاب شد. نمونه برداری از خاک و ریشه درختان مزبور در فواصل زمانی حداکثر هر ماه یک بار در محدوده سایه انداز آنها و از عمق 30 سانتی متری به عمل آمد. برای استخراج و جداسازی اسپورها از روش غربال تر استفاده شد. پس از رنگ آمیزی ریشه ها، میزان کلونیزاسیون ریشه ها و جمعیت اسپور این قارچ ها اندازه گیری شد. در همین ارتباط میزان تاثیر برخی خصوصیات خاک شامل pH، میزان رطوبت، ماده آلی و مقدار فسفر قابل جذب خاک نیز بر جمعیت اسپور مورد بررسی قرار گرفت.نتایج به دست آمده نشان داد که نوع هم زیستی میکوریزی درختان پسته از نوع میکوریز وزیکولار- آربوسکولار(Vesicular Arbuscular Mycorrhiza) می باشد. متوسط میزان کلونیزاسیون ریشه ها در ایستگاه کلات 13% و در ایستگاه شورلق 11% و متوسط تعداد اسپور در منطقه کلات 12 و در منطقه سرخس 10 عدد در هرگرم خاک خشک بود. محاسبه هم بستگی بین تغییرات جمعیت اسپور با میزان رطوبت، ماده آلی، فسفر قابل جذب، pH خاک و میزان کلونیزاسیون ریشه نشان داد که جمعیت اسپور با میزان کلونیزاسیون ریشه هم بستگی مثبت و با میزان رطوبت خاک، ماده آلی، فسفر قابل جذب و pH خاک هم بستگی منفی دارند.